Sağlıklı herhangi bir kedinin gözleri berrak, parlak ve biraz nemli görünmelidir. Göz bebeklerinin her ikisi de aynı boyutta olmalıdır. Aşırı akıntı, kızarıklık ve şişkinlik olmamalıdır. Bulanıklık olmamalı ve üçüncü göz kapağı görünmemelidir. Aşağıdaki fotoğraflarda sağlıklı kedilerin gözleri yer almaktadır.

Şekil 1. Sağlıklı bir kedinin gözleri berrak, parlak ve biraz nemli olmalıdır.

Şekil 2

Eğer yukarıda yer alan fotoğraflardaki gözler dışında kalan bir göz görüyorsanız, bir sorun olabilir ve bir şeylerin yanlış olduğu açıktır. Peki en basit ne olabilir?

• Halıya;bir yere sürtmüş olabilir,
• Bir yere çarpmış olabilir,
• Pençe yemiş olabilir.

Kedilerde göz enfeksiyonları oldukça yaygındır. Bazıları kendi kendine geçerken bazı göz problemleri ameliyata, hatta körlüğe kadar gidebilir. Basit bir soğuk algınlığından, ciddi bir hastalığa kadar her şey kedilerde göz akıntısı sebebi olabilir.

Böylesi bir durum ile karşılaşıldığında:

• Neden böyle oldu?
• Kedim için ne yapabilirim?
• Ne zaman veteriner kliniğine gitmeliyim; gibi soruların cevabı aranmalıdır.

En sık karşılaşılan kedi göz hastalıkları, kedi göz akıntısı, kedi göz iltihabı gibi konulara geçmeden önce, normal, sağlıklı bir kedi gözünün anatomisi nasıldır?, hangi yapılar vardır? Gibi temel bilgileri edinmek ve sonrasında hastalıkları irdelemek daha anlaşılır olmasını sağlayacaktır.

Şekil 3. Kedilerde göz anatomisi

Kirpikler Ne İşe Yarar?

Doğaya bir göz attığımızda her şeyde olduğu gibi kirpiklerinde belirli bir işlevi vardır. Pek çok canlıda amaç gözleri korumak ve kire toza bakterilere karşı adeta bir bariyer görevi görmektedir. Pek çok farklı türde göze gelebilecek kiri uzak tutmak için dışa doğru kıvrımlıdır.

İkincisi kirpikler son derece hassastır ve göze bir şey geldiğinde önceden hissetmemizi sağlayan sensörlerdir. Bu özellikleri ile adeta gözün bir uzantısı gibidirler. Göze gelen bir şey olduğunda çabucak gözlerimizi kapatırız.

FAKAT KEDİLERDE DURUM FARKLI!!!

Çoğu kedinin teknik olarak kirpikleri olmasına rağmen, uzunluklarının nispeten daha kısa olması yukarıda bahsettiğimiz iki işlevin kirpikler tarafından gerçekleştirilemediği anlamına gelir. Ama bu kediler için tehlikeli değil mi?, kedilerin gözlerini korumak için uzun ve belirgin kirpiklere gerek yok mu? İlginç bir şekilde , kediler çok küçük ve neredeyse varolmayan kirpiklere sahip olacak şekilde evrimleşmişlerdir. Çünkü, bunun yerine başka koruma biçimlerine sahiptirler:

• Bıyık
• Kürk
• Üçüncü göz kapağı

Üçüncü Göz Kapağı Nedir- Ne işe yarar?

Bu yapı kedilerin gözlerinin iç köşesine; yani buruna yakın bölgesine oturmuş, ince ve yarı saydam bir zardır. İhtiyaç durumunda göz küresini hızlı bir şekilde kaplar, göze herhangi bir kir veya döküntü girmesini önleyen bir koruma tabakası görevi görür.

İyi yağlandığı için, göz küresinin üstündeki kalıntıları da temizler. Sağlıklı gözler ve iyi görme için bir gereklilik olan gözleri nemli ve birazda yağlı tutmaya yardımcı olur.

Kornea Nedir – Ne İşe Yarar?

Kornea, gözün önündeki şeffaf dış tabakadır. Kornea, net görebilmeniz için gözünüzün ışığa odaklanmasına yardımcı olur. Kornea ile ilgili bilmemiz gereken iki en önemli kavram aşağıda yer almaktadır:

• Keratit: Keratite kısaca korneanın iltihabı diyebiliriz.
• Kornea Distrofileri: Korneada materyal biriktiğinde bulanık görmeye neden olur.

İris Nedir- Ne işe yarar?

Merkezinde pupilla bulunan gözün ön yapısındaki  renkli dokudur. İris, göze daha fazla veya daha az ışık girmesine izin vermek için pupillanın boyutlarını kontrol etmeye yardımcı olur. Pek çok hayvan tür ve cinsinde farklı renklerde iris mevcuttur.

Sklera Nedir- Ne işe yarar?

Sklera, göz küresinin büyük bir çoğunluğunu  saran beyaz renkte koruyucu bir örtüdür. Önde korneadan, arkada optik sinire kadar uzanır. Gözü hareket ettiren kaslar bu yapıya bağlıdır.

Şekil 4. Sklera anatomisi

Pupilla( Göz Bebeği) nedir-Ne işe yarar?

Göz bebeği, irisin ortasındaki siyah dairedir. Göze girmesi gereken ışık miktarını ayarlamada görevlidir. Işık önce korneayı geçerek, göz bebeğine toplanır ve buradan da gözün arkasındaki ışığa duyarlı hücrelerin tabakası olan retinaya odaklanır.

Lens nedir-Ne işe yarar?

Lens, tek işlevi ışık ışınlarını retinaya odaklamak olan, irisin arkasında asılı duran, ışığı bir noktada toplayacak yapıda ve neredeyse saydam bir yapıdır. Kan damarları yoktur, önündeki sıvıdan beslenir. Lens merceğini yerinde tutan siliyer kaslar vardır. Bunların kasılıp gevşemesiyle uzağa ve yakına odaklanabiliriz. Yaşla birlikte lensin bulanıklaşmasına, opaklaşmasına katarakt denir.

Retina Nedir-Ne İşe Yarar?

Retina, göz küresinin en arkasındaki katman olup, göze giren ışığı yakalar ve optik sinirler aracılığı ile beyne gönderen görmenizi, görüşünüzü sağlayan yapıdır. Bu yapı öyle muazzam bir yapıdır ki; ışık enerjisini elektrik enerjisine dönüştürür. İşte bu sinyal gördüğünüz dünyanın resmidir. Işık ona çarptığı zaman , beynimizin anlayabileceği veya işleyebileceği sinyallere dönüştürür.

Şekil 5. Retina anatomisi

Koroid nedir-Ne işe Yarar?

Koroid, damardan zengin yapıdır, retinayı besler.

Kedi gözlerinin insan gözleri ile ortak ve farklı yönleri bulunmaktadır:

Şekil 6. Kedi gözlerinin insan gözleri ile ortak ve farklı yönleri

İlk olarak kediler eliptik göz bebeklerine sahiptir, bu da onların bize göre ışıktaki değişikliklere çok daha kısa sürede uyum sağlaması ile bizim yuvarlak gözbebeklerimizden avantajlı hale getirmiştir.

İkinci olarak kediler, bizim gereksinim duyduğumuz ışığın 1/6’sına ihtiyaç duymaktadır. Çünkü gözlerinin arka kısmında Tapedum Lucidum (şekil 3) adı verilen jelimsi yapıda bir madde vardır. Bu madde sayesinde ışığı yansıtarak geceleri dahi iyi görmelerini sağlar.

Şekil 7. Tapedum Lucidum yapısı

Kedi gözlerinin üçüncü harika özelliği, ‘’üçüncü göz kapağı’’ olarak ta bilinen Nictitating membrandır ( şekil 3). Bu yapının amacı kediler gezinirken veya avlanırken, gözlere gelebilecek darbe ve cisimlerden korumaktır. Kedi uyurken veya hasta olduğunda veya göz enfeksiyonu olduğunda bu yapıyı görebiliriz.

Şekil 8. Kedilerde 3.göz kapağı

Kedilerde  Göz Akıntısı  Nedenleri

• Kedi üst solunum yolu enfeksiyonu: Kedilerde göz akıntısının karşılaşılan en sık sebebidir. Altta yatan etkenler ise: Calisivirus, Herpesvirus, Clamidya Felis, Mycoplazma Felis ve diğer mikroorganizmalar olabilir. Bu etkenleri alan kedilerde göz semptomları hafifte olabilir, yapışkan, irinli iltihaplı da olabilir.

• Konjuktivitis (Pembe Göz) : Üst ve alt göz kapağının iç yüzeyindeki açık pembe yapının iltihaplanmasıdır. Yabancı cisimler, enfeksiyonlar, Feline Herpes Virus, Calisivirus v.b. sebepler olabilir.
• Bir veya her iki gözün konjuktivasında şişik ve kırmızılık,
• Işığa duyarlılık,
• Berrak veya kalın ve mukuslu bir gözyaşına sebep olabilir.
• Gözleri kısma, ovuşturma
• Hapşırma veya öksürme
• Gözün bir kısmını kaplayan üçüncü göz kapağı

Ateş, ishal ve solunum güçlüğü ile seyreden konjuktivit, çok yaygın olmasa da kedi enfeksiyoz peritoniti( FİP) ile ilgili olabilir.

Şekil 9 (a, b): Kedi de konjuktivitis

• Kornea bozuklukları: Kornea gözün önünü kaplayan, kubbe şeklindeki saydam yapıdır. Bu yapı iltihaplanabilir, yaralanabilir veya ülserleşebilir. Buna bağlı bulanıklık, aşırı göz kırpıştırma, kedi göz iltihabı ve artan gözyaşı üretimi olabilir.

• Sulu, yaşaran gözler ( epifora): Gözlerden yaşların taşması anlamına gelir. Spesifik bir hastalıktan ziyade semptomdur ve etkilendiği koşullar vardır. Normalde gözleri korumak ve beslemek için bezlerde üretilen göz yaşı ile göz sıvanır, oluşan fazla sıvı da gözlerin kenarındaki kanallar ile burnun arkasına ve boğaza akıtılır. Tıkalı gözyaşı kanalları, göz kapağı fonksiyonunun zayıf olması, aşırı gözyaşı üretimi, allerjiler, viruslara bağlı konjuktivit ( pembe göz) ve daha fazlası sebep olabilir.

Şekil 10. Kedide göz yaşı kanalı anatomisi

Epiforanın(kedilerde göz akıntısı) belirtileri nelerdir?

Epifora ile ilişkili en yaygın klinik bulgu, gözlerin altındaki nem veya ıslaklık, gözlerin altındaki kürkün kırmızımsı-kahverengi lekelenmesi, koku, cilt tahrişleri ve cilt enfeksiyonlarıdır.

Şekil 11. Yüzü basık kedilerde, drene olamayan göz yaşının göz çevresini kırmızımsı-kahverengimsi boyaması.

Epifora nasıl teşhis edilir?

İlk önce aşırı göz yaşı üretiminin altında yatan bir neden var mı yok mu araştırılır. Kedilerde göz yaşı üretiminin artmasına sebep olan bazı durumlar vardır. Bunlar; viral veya bakteriyel konjuktivit, alerjiler, göz yaralanmaları, anormal kirpikler( disthia veya ektopik kirpikler), kornea ülserleri, göz enfeksiyonları, entropion( göz kapaklarında yuvarlanma), glokom gibi altta yatan pek çok farklı sebep olabilir.

• Kedi Üveitis: Gözün iç yapılarının iltihaplanmasıdır. Travma, kanser, bağışıklık sorunları veya enfeksiyonlar ciddi, genellikle ağrılı üveit iltihabına neden olurlar.
• Kedi Glokom (kedi göz tansiyonu): Göz içindeki bir problem veya vücudun genelindeki bir problemin veya çeşitli hastalıklarının gözü etkilemesi sonucu göz içi basıncının artması ve gözün şişmesidir. Kedi Göz tansiyonu olarak bilinir.

• Blefarit (göz kapağı iltihabı): Göz kapaklarının iltihaplanması ve enfeksiyonudur.

Şekil 12: Blefaritis ve normal göz

Gözün kaslarını, bağ dokularını ve bezlerini içerebilir. Pers ve himalayan gibi basık yüzlü kedilerde daha yaygındır, ancak diğer kedilerde de görülebilir. Alerji, pire ısırığı, göz kapağı travması, tümörler neden olabilir.  Kedinizin kendi tüyleri de gözü tahriş ederse blefarite neden olabilir.  Bir diğer neden ise kedinizin göz kapakları içe ve dışa doğru yuvarlanırsa bu da iltihaplanmaya sebep olabilir. Beliritler: göz kapaklarının şişmesi, gözlerde sürtünme veya kaşınma, göz çevresinde kuru,  kabuklu alanlar ve akıntı, göz çevresindeki tüylerde dökülme nedenler arasında sayılabilir.

• Kuru göz( keratokonjuktivitis sicca): Kronik bir göz yaşı üretimi eksikliğidir. Kuru göz, kornea hasarına, kırmızı gözlere ve tedavi edilmezse körlüğe neden olabilen bir hastalıktır. Gözyaşlarının sulu kısmı eksik olduğu için, yapışkan bir göz akıntısı meydana gelebilir.

• Alerjiler: Göz akıntısı ve hapşırma

Kedinizin gözleri yaşlı ve hapşırıyorsa sebebi bu olabilir. Kedilerde de tıpkı köpekler ve insanlardaki gibi alerjiler olabilir. Gözleri yaşartan bu alerjiler pek çok kaynaktan gelebilir. Yaygın alerjiler: pire, polen, kimyasal, sigara, parfüm, şampuan, kulak akarları veya diğer parazitler. Belirtiler: sulu ve akan gözler, hapşırma, burun akıntısı, boğazın arkasındaki iltihaplanma nedeni ile horlama gibi.

• Diğer göz yaşı akıntısı sebepleri: Göze batan cisimler, göze takılan cisimler, 3.göz kapağı problemleri gibi sorunlar kedilerde göz yaşı akıntısı sorununun diğer nedenleridir.
• Entropion: Göz kapaklarının göze doğru yuvarlanması sonucu olan kalıtsal bir kusurdur. Kirpikler ve göz kapağının tüyleri sürekli korneayı irite eder ve hasara uğratır. Bu durum oldukça acı vericidir. Sonucunda kornea ülserleri, kornea skarlaşması ve körlüğe neden olabilir.
• Kornea nekrozu: Brahiosefalik dediğimiz yüzleri basık kedilerde çok görülüyor. Bu tür hayvanlarda korneanın merkezi üst ve alt göz kapağı tarafından yeteri kadar ıslatılamıyor ve merkezde ölü hücreler oluşuyor. Bu yapıda melanin pigmentlerinin de birikmesiyle siyahlaşıp, puding’e benziyor.

Göz Akıntısı Tedavileri

Kedilerde yüzlerce hastalık göz akıntısına neden olabileceğinden  en doğrusu önce veteriner hekiminizin görmesi ve uygun teknikler ile muayene etmesidir.

• Kedi üst solunum yolu enfeksiyonları-Kedi göz iltihabı: Spesifik tedaviler enfeksiyonun nedenine ve ne kadar ciddi olduğuna bağlıdır. Bu sebeple göz ilaçları, antibiyotikler, damlalar, tıkanıklık gidericiler ve sıvı tedavileridir.
• Konjuktivitis(pembe göz)- Kedi göz iltihabı: Normalde pembe olan göz çevresindeki konjuktiva adı verilen pembe dokunun iltihaplanmasıdır.  Bir kedide bir sorun olmadıkça bu yapıyı görmezsiniz. Polen, toz, yabani otlar ve diğer pek çok tahriş edici maddeler( sigara,parfüm v.b. ) bir steroid merhem ile tedavi edilebilir. Kornea boyaması, glokomu teşhis etmek için göz tansiyonu ölçümü, oküler muayene, enfeksiyon ve diğer sorunlar için göz yaşı örneği alınabilir.  Genel sağlığı değerlendirmek için kan veya idrar tahlili alınabilir. Unutulmamalıdır ki kornea hasarı var ise steroid merhem kullanılmamalıdır. Diğer taraftan altta yatan sebep bakteriyel bir durum ise antibiyotik damlalar veya merhemler kullanılabilir.
• Kornea bozuklukları: Tedavi, kedinizin korneasını neyin rahatsız ettiğine bağlıdır. Tedavide çeşitli göz damlaları ile kornea desteklenerek iyileşmesini hızlandırmak üzerine planlanmıştır. Tedavi edilmemesi veya yanlış tedavi uygulanması durumunda sorun körlüğe kadar evrilebilir.
• Sulu, yaşaran gözler( epifora): Genellikle anestezi altında tıkalı göz yaşı kanalları sade su veya izotonik ile açılarak temizlenir. Bir enfeksiyon var ise antibiyotik merhem veya damlalar ile tedavi edilebilir. Bazen de doğuştan göz yaşı kanalı açılmamış olabilir ve cerrahi işlem ile yeni bir kanal açılabilir. Kronik enfeksiyonlar nedeniyle göz yaşı kanalları daralmış ise tekrar genişletilebilir.
• Üveitis: Doğru ve etkili bir tedavi; kedinizde üveit’e neyin neden olduğuna bağlı şekillenecektir; ancak bunu teşhis etmek genellikle zordur. Bakım, iltihaplanma ve ağrıyı kontrol altına almak için göz merhemi veya damla içerebilir. Altta yatan nedenin ortaya çıkarılması için diğer pek çok farklı kan testleri gerekebilir.
• Glokom: Altta yatan neden bulunmalı, göz tansiyonu veya sistemik bir neden sonucu oluşan tansiyon düşürülmelidir.
• Blefarit: Enflamasyonun varlığı ve kapsamı, ayrıca enfeksiyonun varlığı ile ilgili fikir edinmek için göz kapağı ve çevresinin incelenmesi, kan testleri ve idrar testleri, mikrobiyolojik kültür veya biyopsi gerekebilir. Topikal merhemler, göz damlaları, Elizabeth yakalık, oral antibiyotikler ve uygun solüsyonlarla göz çevresinin temizliği yapılmalıdır.

Kedi calisivirüs: Zatürreye( pnömoni) ve diğer ciddi sorunlara neden olabilen ikincil bakteriyel enfeksiyonlar ile birlikte görülebilir. Tedavisi için bakım, sıvı desteği, antibiyotik ve daha başka şeyler gerektirir.

Kuru göz( keratokonjuktivitis sicca): Bağışıklık sisteminin aşırı hassas  çalışmasından, göz yaşı bezlerinin sorunlarına kadar her şey kuru göze sebep olabilir. Tedavisi ise göz damlaları, merhemler, bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar, antibiyotikler ve suni gözyaşlarından oluşur.

Alerjiler: Alerjen türünü belirlemek için alerji testleri yapılabilir. Vücudun alerjene olan tepkisi baskılanarak, göz yaşı ve burun akıntısı azaltılabilir.

Entropion: Bu göz hastalığı ancak cerrahi yöntemlerle tedavi edilebilir.

 Ne Zaman Bir Veteriner Kliniğine Gitmeliyim?

Yazımızın başında da bahsettiğimiz gibi kedinizin gözleri güzel olduğu kadar da narindir. Bu nedenle küçük sorunlar hızla ciddi sorunlara dönüşebilir. Kedinizin göz akıntısı semptomları 24 saat içinde geçmezse veya kedinizin gözlerini kıstığını görürseniz, en kısa sürede randevu alıp, klinik ziyareti yapmalısınız.

Önceki bir göz probleminden kalan bir ilaç varsa, bunları kedinizin gözlerinde kullanmayın. Farklı göz sorunları farklı ilaçlar gerektirir ve yanlış olan kullanarak ciddi yaralanmalara sebep olabilirsiniz.

 Evde Bakım: Kedinizin Gözlerini sağlıklı Tutmak İçin İpuçları

Şekil 13. Evdeki kedilerde göz bakımı

Yıllık aşıların yapılmasına ön ayak olarak, aşırı kalabalık kedi ortamından kaçınarak ve kedinizin gözlerinde kızarıklık, bulanıklık, renk veya şekil değişikliği, akıntı veya ışığa duyarlılık açısından sık sık kontrol ederek kedinizdeki göz problemlerini önlemeye yardımcı olabilirsiniz.

Veteriner randevusu beklerken kedinizin göz akıntısını gidermek için;

• Bir pamuğu suya veya piyasada yer alan göz temizleme solüsyonlarından herhangi birisine batırın ve göz akıntısını daima gözün iç köşesinden dışarıya doğru silin,
• Her bir göz için yeni bir pamuk kullanın,
• Veteriner hekiminiz reçete etmedikçe, reçetesiz satılan damlalardan veya diğer ürünlerden uzak durun.

Doğru tedavinin kedinizin sağlığı ve esenliği için çok kritik öneme sahip olabileceğini unutmayalım, kedimizin ihtiyaç duyduğu doğru bakımı aldığından emin olmak için her zaman bir veteriner hekim ile konuşalım, çözüm bulalım.

Veteriner Hekim Hasan Hüseyin DEMİR